De beleggers kijken met spanning naar wat er de komende maanden in de VS, Italië en Frankrijk gebeurt en schatten de politieke risico’s in.
De politieke systemen van de VS, Italië en Frankrijk vertonen overeenkomsten: ze zijn democratisch en hebben een gescheiden wetgevende en uitvoerende macht. De wetgevende macht berust in deze drie landen telkens bij twee kamers. De uitvoerende macht is in handen van de president in Frankrijk en de VS en van de premier in Italië.
Er zijn ook verschillen die de uitvoerende macht meer of minder invloedrijk maken, al naar gelang de meerderheden, het verkiezingsproces en de relatieve macht van de kamers. We richten ons op deze drie elementen om na te gaan in hoeverre een presidentsverkiezing een politiek risico vertegenwoordigt.
Verenigde Staten: Trump is een risico
Donald Trump werd de 45e president van de Verenigde Staten zonder de meeste stemmen van de bevolking te krijgen. Desondanks is zijn macht stevig verankerd en heeft hij een meerderheid in beide kamers. Hoewel niet alle Republikeinen Trumpists zijn, kunnen we rustig stellen dat Trump op de steun van beide kamers zal kunnen rekenen om zijn plannen geheel of gedeeltelijk ten uitvoer te leggen, in tegenstelling tot zijn voorganger.
Daarnaast heeft president Trump de bevoegdheid om ministers en rechters van het Hooggerechtshof te benoemen, en zelfs om invloed uit te oefenen op de benoeming van nieuwe leden van het FOMC van de Fed die het met hem eens zijn. Hij is ongetwijfeld een machtige president en vanuit dat gezichtspunt vertegenwoordigt hij een echt politiek risico, zowel in goede als slechte zin.
Frankrijk: geen wezenlijk risico
In Frankrijk is de verkiezingsstrijd om het presidentschap in volle gang. Volgens de peilingen zal Marine Le Pen (de leider van de extreemrechtse partij Front National) in de tweede ronde uitkomen tegen Emmanuel Macron (oprichter van En Marche). Volgens dezelfde peilingen zal laatstgenoemde de nieuwe president worden. Het ligt namelijk voor de hand dat Marine Le Pen niet wordt gekozen, als de keuze tussen de twee finalisten tevens een keuze is om al dan niet binnen de eurozone te blijven.
Als Marine Le Pen president wordt, wil ze een referendum uitschrijven over een Frexit. Volgens de meest recente Eurobarometer is circa tweederde van de Franse bevolking voorstander van de euro. Daarnaast hebben eerdere verkiezingen laten zien dat kiezers die niet voor Front National stemmen, in de tweede ronde massaal voor de andere kandidaat zullen stemmen (front républicain).
In het hypothetische geval dat Marine Le Pen op 7 mei wel de nieuwe Franse president wordt, is de vraag hoe de zetelverdeling in de Assemblée Nationale eruit zal zien. De parlementsverkiezingen op respectievelijk 11 juni voor de eerste ronde en 18 juni voor de tweede ronde zullen deze vraag beantwoorden.
Zolang er sprake is van een front républicain in de tweede ronde, is het onwaarschijnlijk dat Marine Le Pen wordt gekozen en dat de Assemblée Nationale een pro-Front National meerderheid krijgt.
De Franse verkiezingen houden volgens ons geen wezenlijk politiek risico in voor de eurozone, zelfs als Le Pen president zou worden. Het is onwaarschijnlijk dat Frankrijk ervoor kiest de eurozone te verlaten. Daarmee is echter niet gezegd dat de verkiezing van Marine Le Pen geen gevolgen zou hebben voor de financiële markten, met name de euro en Franse staatsobligaties.
Italië: anti-Europese regering niet erg waarschijnlijk
Anders dan in Frankrijk hebben in Italië de eerste en de tweede kamer dezelfde politieke macht. En in tegenstelling tot de VS en Frankrijk heeft de Italiaanse president enkel een ceremoniële functie en is de premier de sterke man van de regering.
Maar om te regeren en wetten aan te nemen, is het cruciaal dat de premier een meerderheid heeft in beide kamers, hetgeen moeilijk te verwezenlijken is in een politiek versnipperd landschap. Daarom is het moeilijk om in Italië hervormingen door te voeren.
De Italianen zijn minder overtuigd van de euro als de Fransen, slechts 53% van hen is voorstander van de eenheidsmunt. Van de politieke partijen streeft alleen de Lega Nord naar zelfbestuur. Maar deze kleine partij zal waarschijnlijk geen coalitie vormen die groot genoeg is om de macht in beide kamers naar zich toe te trekken en een Itexit af te dwingen. Ook voor Italië denken we dat de kans op een vrijwillige Itexit uiterst klein is. Mogelijks worden er dit najaar verkiezingen in Italië georganiseerd. Hoewel de uitslag daarvan onzeker is, achten we een anti-Europese regering niet erg waarschijnlijk.
Europa: economisch risico
In Europa is het grootste risico nog altijd de combinatie van economische kwetsbaarheid en heterogeniteit van de lidstaten, die geregeerd worden door één munt en één rentetarief. Het oude aanpassingsproces, dat vóór de invoering van de euro voornamelijk via wisselkoersschommelingen plaatsvond, bestaat niet meer. Wat blijft is de interne devaluatie via inflatieverschillen (in sommige lidstaten omvat dat ook deflatie). Daarom denken we dat het grootste risico in Europa economisch en niet politiek van aard is. In geval van een langdurige groeivertraging of recessie zouden de productiviteitsverschillen en de hoge schuldenlast van overheden weer gaan opspelen.
Vooralsnog zijn de economische indicatoren in de eurozone over het algemeen bemoedigend, waardoor het existentiële probleem van de Unie naar de achtergrond wordt gedrongen.