Wat je ziet is niet altijd wat je krijgt. Voor veel beleggers logisch, maar je zou de beleggers de kost moeten geven die bij hoog en laag beweren dat er op de 7,5% staatsobligatie tot 2023 ook daadwerkelijk 7,5% verdiend wordt. Die beleggers hebben ooit, achteraf gezien op het juiste moment, rond de 100% deze obligaties gekocht. Zij kijken niet naar de renteontwikkeling en de daarbij horende koersontwikkeling; zij kijken puur naar de jaarlijkse cashflow. En inderdaad die is, zolang de BV Nederland blijft betalen, 7,5% op de nominale waarde.
Tot zover niets aan de hand. De houder van dergelijke obligaties geniet al jaren van een bovengemiddelde cashflow. Maar wanneer je de rente- en koersontwikkelingen wel volgt, weet de oplettende obligatiebelegger, komt deze passieve belegger zichzelf in 2023 tegen. Dan blijft er van die coupon van 7,5% maar een fractie over. Bijvoorbeeld kent de huidige 10-jaars staatslening een effectief rendement van slechts 0,76%. Immers de huidige koers is circa 150,65%.
De koerswinst is als het ware een vooruitbetaling op de hogere coupon. Hou je vervolgens de obligatie tot einde looptijd, dan betaal je die koerswinst weer terug. Dit geldt natuurlijk niet alleen voor staatsobligaties, maar ook bijvoorbeeld voor de obligatielening van de ABN Amro 2022 met een coupon van 5%. Deze geeft momenteel een effectief rendement van circa 1,34%.
Rendementsberekening
Met het effectieve rendement wordt het rendement bedoeld als een obligatie tot het eind van de looptijd wordt aangehouden. Daarbij worden alle couponbetalingen tegen dezelfde rente herbelegd. Zo kom je op een effectief rendement op de 30-jarige staatslening (7,5% 2023) van slechts 0,29%.
Een dergelijk effectief rendement is niet om over naar huis te schrijven en zeker niet als er nog bankkosten, inflatie en belasting af moeten. Maar zoals gesteld kijken veel obligatiebeleggers alleen naar de couponinkomsten en dan ziet de wereld er een stuk beter uit.
Kopers
Maar wie koopt dan nog staatsobligaties als er geen droog brood in te verdienen is? Natuurlijk zijn het vooral de institutionele partijen. Die zoeken een heel liquide en betrouwbare markt en debiteur om geld te parkeren als reserves. Of de pensioenfondsen die hun inkomsten en uitgaven moeten matchen. Maar er kan ook gedacht worden aan partijen die inspelen op valutaverschillen.
Kopers zijn natuurlijk ook de beleggingsproducten die niets anders doen dan het beleggen in obligaties. Immers, die kunnen niet anders. Een voorbeeld hiervan is een ETF of beleggingsfonds dat enkel in Europese staatsobligaties belegt. Bij sommige van dergelijke producten kan het effectieve rendement zelfs negatief zijn voor de komende jaren. En daar zit ook nog heel veel particulier vermogen in.
Beleggingsfondsen
In veel beleggingsportefeuilles zien we toch nog steeds staatsobligatieproducten terug. Bij een beleggingsfonds of ETF zie je niet zo snel een coupon staan, soms wel de bandbreedte van de looptijd en wellicht informatie op het gebied van de kredietwaardigheid. Natuurlijk, als het rendement op deze producten over de afgelopen jaren tegen het licht gehouden wordt, is het wel om over naar huis te schrijven. Want door de rentedaling zijn de obligatiekoersen behoorlijk gestegen.
Maar 2015 is wellicht een keerpunt. Zoals gezegd noteert het effectieve rendement van een 10-jarige staatslening ruim onder de 1%. In het Nederlands: je leent je geld 10 jaar aan Nederland en je ontvangt een vergoeding van 0,76% per jaar (bruto). Op de coupon wordt het niet verdiend. Om dan toch wat te verdienen moet de rente verder dalen. Dat is theoretisch zeker mogelijk, maar wat verwacht u?
Als voorbeeld nemen we een ETF op de Euro staatsobligaties met een looptijd van 7 tot 10 jaar. Wie daar de afgelopen 5 jaar in belegd zou hebben, zou van 1000 euro in totaal circa 1450 euro gemaakt hebben (rente en koerswinst). Wanneer u deze ETF nu koopt is het verwachte rendement (YTM) echter maar 0,98% per jaar.
Koop daarom geen obligatieproducten op basis van rendementen uit het verleden. Ook bent u geen institutionele belegger die geld moet parkeren en daar geen spaarrekening voor kan inzetten.
Risicomanagement
Als je volgens het boekje belegt en je bent geen zeer offensieve belegger, dan worden er bij de meeste beheerders of adviseurs obligaties opgenomen. Puur risicomanagement. Risicobeheersing is zeker verstandig. Toch kan je obligaties met een dergelijk laag effectief rendement ook betitelen als gevaarlijk. Je zou immers kunnen stellen dat er nauwelijks vergoeding is voor het risico dat de rente gaat stijgen en wanneer je dat wel verwacht gaan de koersen dalen.
Alternatieven
Wat zijn dan de alternatieven voor dit soort leningen? Die zijn er niet! Het effectieve rendement wordt bepaald op basis van vraag en aanbod. Natuurlijk heeft de economische gang van zaken en de daaropvolgende stimuleringsmaatregelen van de Centrale Banken daarbij een handje geholpen. Uiteindelijk resulteert dat in een dergelijk rendement. Elk alternatief dat meer oplevert betekent het accepteren van een hoger risico.
Bij het accepteren van een hoger risico kan ook een degelijk en onderbouwd beleid horen. Uiteindelijk is een beleggingsportefeuille een totaalplaatje en moet er niet in hokjes gedacht worden. Ga nooit akkoord met het verplicht beleggen van een bepaald gedeelte in staatsobligaties als dat werkelijk niets oplevert. In het vastrentende gedeelte van uw beleggingsportefeuille kan er daarom met een hoger risico gewerkt worden als er binnen het aandelengedeelte bijvoorbeeld met een lager risico gewerkt wordt.
Het nieuwe beleggen
Beleggen is in de afgelopen jaren simpelweg veranderd. De normen van tien jaar geleden zijn niet meer de normen van vandaag. Dan moet er dus ook niet meer vastgehouden worden aan het beleid dat veel beheerders al decennia voeren. Wie weet dat we er over tien jaar er toch weer anders over denken!