De recente wereldwijde economische turbulenties kunnen verklaard worden door de sterke Amerikaanse dollar. Een zwakkere dollar zou daarentegen een zeer doeltreffende stimulus zijn voor de wereldwijde groei.
Wereldwijd vindt er sinds 2012 een enorme verschuiving plaats van het economisch evenwicht en de inkomensherverdeling. Dit wordt veroorzaakt door de stijging van de
Amerikaanse dollar en de daling van de grondstoffen- en productieprijzen. De negatieve correlatie van de Amerikaanse dollar met deze twee prijzen is vrijwel volledig. Of een sterkere Amerikaanse dollar tot lagere grondstoffenprijzen leidt dan wel lagere grondstoffenprijzen tot een sterkere dollar leiden, is een punt van discussie.
Overcapaciteit in de mijnbouw en de productie-industrie verklaart zeker deels de huidige prijsaanpassing, maar wij hebben goede redenen om aan te nemen dat de dollar de sturende factor is. De dollar is het gemeenschappelijke internationale ruilmiddel, niet alleen voor grondstoffen en eindproducten, maar ook voor financiële activa en schuldinstrumenten. De dollar is bovendien de internationale reservevaluta bij uitstek en de facto de internationale factuurvaluta van deze tijd. Als hij sterker wordt, stijgt hij in waarde ten opzichte van praktisch alle valuta’s, en omgekeerd.
Opkomende markten
De zwakke plek in de groei van de wereldeconomie zit momenteel vooral in de opkomende markten, zowel in Latijns-Amerika als in Azië. Deze regio’s waren de afgelopen jaren zeer dynamisch. Het aantal containers dat in het gebied van de opkomende markten werd verscheept, de zogenaamde Zuid-Zuid handel, nam tussen 2011 en 2014 met 20% toe en was daardoor goed voor 40% van de wereldhandel.
Ter vergelijking: de Noord-Zuid handel nam volgens de Conferentie van de Verenigde Naties voor Handel en Ontwikkeling (UNCTAD) in dezelfde periode met 11% toe en was goed voor slechts 17% van de totale handel. Het hele blok van opkomende markten heeft een klap gekregen door de lage grondstoffen- en productprijzen en de stijging van de dollar. De dramatische verzwakking van de valuta’s van opkomende markten in de laatste twaalf maanden is een symptoom van de groeiproblemen waar deze economieën mee kampen. De sterke dollar is een van de belangrijkste oorzaken van de cyclische groeivertraging in deze regio’s.
De wereldwijde impact van de dollar
- De Amerikaanse economie is sterk afhankelijk van de Amerikaanse dollar, omdat de VS een importeur is van grondstoffen en eindproducten. De Amerikaanse economie verkeert dus in een situatie waarin de sterke dollar en de lage importprijzen haar rol als belangrijkste afnemer van consumptiegoederen hebben versterkt. Deze situatie is houdbaar zo lang de binnenlandse economie van de VS het goed doet, de consumptie hoog en de werkloosheid laag blijft. De jongste cijfers zijn bemoedigend: Het Amerikaanse BBP steeg in het tweede kwartaal met 3,7%, merendeels dankzij forse consumptiebestedingen. De arbeidsmarkt is bijna in evenwicht.
- De economie van de eurozone is onafhankelijk van de Amerikaanse dollar, omdat haar eigen valuta, de anti-dollar, vrij fluctueert. Europa als geheel is importeur van grondstoffen en exporteur van eindproducten (dit is met name het geval voor Duitsland). Dit is een comfortabele situatie omdat de zwakke euro de internationale concurrentiepositie verder versterkt en de invoer van grondstoffen de groei niet al te zeer drukt, zelfs als rekening wordt gehouden met de zwakte van de euro. Op dit moment klaagt dan ook niemand in Europa over de zwakke euro of de lage prijzen van grondstoffen en eindproducten. Volgens de meest recente cijfers bereikt de balans van de eurozone een nieuw record: 2,3% van het BBP.
- De Zwitserse economie bevindt zich in hetzelfde kamp als de eurozone, maar ze kan niet zo veel van de zwakke Euro profiteren. De Zwitserse valuta is ten opzichte van de euro, de valuta van de belangrijkste handelspartner, overgewaardeerd.
- De Chinese economie is nauw gekoppeld aan de Amerikaanse dollar: het land importeert grondstoffen en exporteert eindproducten. Dat de renminbi sterker wordt, is een direct gevolg van de stijging van de USD. Daarom is importeren goedkoper geworden voor China, maar de uitvoer heeft eronder te lijden, vooral omdat de grootste Aziatische concurrenten van het land allemaal hun valuta hebben gedevalueerd. Omdat China niet in staat is zijn economische structuur snel genoeg te veranderen om zich aan te passen aan het nieuwe prijsniveau, heeft het land maar één optie om aansluiting te vinden bij alle andere Aziatische landen. Dit is zijn munt devalueren. Zo niet, dan beleeft het land een economische teruggang. Als het de yuan devalueert, verhuist het land naar het eurokamp.
- Landen die hun munt hebben gekoppeld aan de dollar en alleen maar exporteren zijn het slechtst af. Het geval van Saoedi-Arabië is veelzeggend: Het koninkrijk is van plan obligaties uit te geven voor een bedrag van $27 miljard ter compensatie van de tekortschietende inkomsten. Dat zou de eerste uitgifte zijn sinds 2007. Andere Golfstaten voelen ook de druk van de lage olieprijzen, laat staan Venezuela.
- Dan is er een grote groep economieën waarvan de munt niet is gekoppeld aan de dollar. Deze exporteren allemaal grondstoffen en importeren eindproducten: o.a. Australië, Canada, Brazilië, Noorwegen, Nieuw-Zeeland, Rusland en Zuid-Afrika. Zij hebben allemaal gemeen dat hun munt fors is verzwakt ten opzichte van de Amerikaanse dollar teneinde de dalende inkomsten uit grondstoffen het hoofd te bieden.
- India tot slot verkeert in een delicate positie als netto-importeur van grondstoffen en eindproducten, terwijl zijn munt niet gekoppeld is aan de USD. Dit maakt de import duurder en verzwakt de economie van het land.
De turbulenties in de wereldeconomie en op de financiële markten worden bepaald door de koers van de Amerikaanse dollar. Amerikaanse cijfers ondersteunen de aanname dat de grootste economie van de wereld weinig last heeft van een sterke dollar, maar voor de rest van de wereld – met uitzondering van Europa – is de Amerikaanse dollar te duur.
Rente FED
Het groeipatroon dat zich sinds 2012 aftekent, met de VS, de eurozone en China als de drie groeimotoren, wordt verklaard door de stijging van de Amerikaanse dollar, wat uiteindelijk een remmend effect heeft op de Chinese groei. In deze context wint het rentebesluit van de Fed ook anderszins aan betekenis, aangezien een stijgende rente gewoonlijk hand in hand gaat met een waardestijging van de munt. Er wordt in brede kring geanticipeerd op een renteverhoging en wij gaan er daarom vanuit dat deze een beperkt effect zal hebben op de dollar.